26 апреля 2011 г.
Килти выльăха - чи малтан сыснасене - тапăнакан хăрушă чир Кăнтăр тата Çурçĕр Кавказ округĕсенчен Чулхула облаçне çитнĕ. Çулталăк пуçламăшĕнче вируса тупса палăртнă хыççăн мур çулне пÿлес тĕллевпе хуçалăхри выльăхсене тĕп тунă. Çак кунсенче асăннă чир паллисене Мурманск облаçĕнчи Североморск çывăхĕнче тата Краснодар тăрăхĕнчи Красное поселокĕнче тупса палăртнă. Унсăр пуçне Африка чуми Оренбург, Ленинград облаçĕсенче хуçаланать. Çĕнĕ чир пирки республикăна çитес хăрушлăх пысăк-и; Чиртен сыхланас тесен выльăх-чĕрлĕх усраканăн мĕн тумалла; Африка мурĕ çинчен районти ветслужба пуçлăхĕпе Вячеслав Александровпа калаçрăмăр.
- Вячеслав Михайлович, мĕнлерех чир-ха вăл Африка чуми?
- Сыснасен Африка чуми хăвăрт ерекен инфекциллĕ чир шутланать. Ку вирус килти сыснасемпе хир сыснисене 24 сехетрен пуçласа 5 кун хушшинче тĕппипех пĕтерет. Пуçласа чире иртнĕ ĕмĕр пуçламăшĕнче Кăнтăр Африкăра тупнă. Çĕр çул хушши вăл питех хăйне палăртман. Африка чуми ветеринарсене 2007 çултанпа канăç пами пулнă. Çак чир çулран çул пĕр пек хăвăртлăхпа сарăлать - çулталăкра вăтамран 300-350 км яхăн. Лару-тăру çулсерен япăхланса пырать. Экспертсем чир-чĕр Воронеж, Белгород, Липецк, Курск тата Мускав облаçĕсенче, Мордва, Тутар тата Чăваш Республикисенче сарăлма пултарнине пĕлтереççĕ. Чир кирек ăçта, самаях йĕркеллĕ регионсенчен иртсе кайса тата кирек хăçан килсе тухма пултарать. Сыснан чир инфекцийĕ выльăхран, кушакпа йытăран, тискер чĕр-чунран, вĕçен кайăкран, юн ĕмĕкен (сăвăс, пăрçа, пыйтă), кăшлакан чĕр чунсенчен ерме пултарать.
- Африка чумин вирусĕ кÿршĕ региона мĕнле лекни паллă-и?
- Асăннă чирĕн вирусне Чулхула облаçĕнче вырнаçнă çар чаçĕн столовăйĕнче тупнă. Çар чаçĕн çыннисем Çурçĕр Кавказра служба тивĕçĕсене пурнăçланă вăхăтра чирленĕ сысна какайĕнчен хатĕрленĕ апат-çимĕçе çинĕ тесе шутлаççĕ. Столовăйĕнче юлакан апат-çимĕç каяшĕсене пĕр çын хăйĕн кил хуçалăхĕнчи сыснасене çитернĕ.
- Сыснасем кăна чирлеççĕ-и унпа? Вăл мĕнле палăрать? Çынсемшĕн хăрушă мар-и?
- Африка чумипе килти выльăхсенчен сыснасем кăна чирлеççĕ, анчах та ытти килти чĕр чунсем çак чире пуçаракан вируссене «пĕрле илсе çÿреме» пултараççĕ. Чирĕн паллисем: выльăхăн ÿт температури ÿсет, ăна вĕрилентерет, сысна хашкаса сывлать. Ÿчĕ кăвакарса каять. Йытă пек кайри ури çине ларать. Чирлĕ сыснасем пурте тенĕ пекех вилеççĕ. Çынсемшĕн вăл хăрушă мар.
- Чире хуçалăха кĕртес мар тесен мĕн тумалла?
- Выльăха таса витере тытмалла. Пĕçермен, пысăк температурăпа хатĕрлемен апат парасран сыхланмалла. Сыснасене тата çурасене ветеринар панă свидетельство пулсан çеç туянмалла. Ветеринар сыснасене сăнасах тăтăр, выльăх иммунитетне вăйлатма тĕрлĕ чир-чĕртен прививкăсене вăхăтра туни пĕлтерĕшлĕ. Сыснан чир паллисене курсассăн тÿрех ветврачсене пĕлтермелле.
- Вăрмар районĕнче çак чире хирĕç мĕнлерех профилактикăлла ĕçсем туса ирттереççĕ?
- Чулхула облаçĕнчи хуçалăхсенче чир вирусне тупнă хыççăнах Вăрмар районĕнче Африка чуминчен сыхланас тĕлĕшпе тĕрлĕ мерăсем йышăнма тăрăшатпăр. Пĕтĕм хуçалăхсенче сыснасене тĕрлĕ чир-чĕртен вакцинаци тăвассине йĕркеленĕ. ГИБДД ĕçченĕсемпе чир-чĕр тĕлĕшĕнчен карантина хупнă территорисенчен выльăхсем, выльăх-чĕрлĕх продукцийĕпе чĕр таварĕ, выльăх апачĕ тата апат хутăшĕсене илсе килессине тĕрĕслесех тăратпăр. Çак чиртен сыхланса районти пур йышши хуçалăхсенчи сыснасен хăлхисене шăтарса учета илме пуçларăмăр. Ăна эпир «биркование» тетпĕр. Енчен те чир-чĕр пирĕн тăрăхра сарăлчĕ пулсассăн патшалăх биркăланă сыснасемшĕн компенсаци укçи парать. Кашни сыснашăн - 10 пин тенкĕ таран. Çак ĕçе туса ирттерме кил хуçийĕн ял тăрăхĕн администрацийĕнче (кил-çурт кĕнекинче) тата ветслужбăн хăвăр пурăнакан хула, ял тăрăхĕсенчи участокри ветврач патĕнче килте выльăхсем усрани çинчен пĕлтерсе сыснасене учета тăратмалла, пирĕн специалистсем киле пырсах сыснасене биркăласа кайĕç. Бирка хакĕ - 6 тенкĕ. Ыйтса пĕлмелли телефонсем: 2-10-44, 2-10-34.