26 декабря 2009 г.
Телей пĕлтерĕшне кашни çын хăйне евĕр ăнланать, анчах кашниех унăн тытăмĕнче ыттипе пĕрлех юратнă ĕçе те курать. Ахальтен мар ĕнтĕ пур халăх сăмахлăхĕнче ун пирки вуншар-вуншар каларăш вырăн тупнă. Пĕрне илсе кăтартни те çителĕклĕ пулĕ: «Ĕç - пурнăç тыткăчи». Кун çумне нимĕн те хушаймăн та, кăларасси те пулмĕ. Общество тăнăçлăхĕ те ĕçсĕрлĕх ыйтăвне кирлĕ пек татса панинчен нумай килет. Çавăнпа та патшалăх шайĕнче ку енĕпе тĕрлĕ программăсем йышăннă, вĕсене тĕпе хурса ĕçлет те Вăрмар районĕнчи Халăха ĕçпе тивĕçтерекен центр патшалăх учрежденийĕ.
Çулталăк вĕçĕ - пĕтĕмлетÿ тумалли тапхăр, çавăнпа та центр ĕçĕ-хĕлĕ çинчен паллаштарма пуçличчен хăш-пĕр цифрăсене илсе кăтартар-ха. Декабрĕн 21-мĕшĕ тĕлне кунта ĕç шыраса 2692 çын пынă, 1907-шне яланлăх е вăхăтлăх ĕçпе тивĕçтернĕ. Ĕç паракансем вара ĕçпе тивĕçтерекен центра 2681 ваканси тăратнă. Çак цифрăсене илес пулсассăн, районта ĕçсĕр çынсем пулмалла та мар пек, анчах кунта пурте пĕр енлĕ мар.
Вĕрентетпĕр - анчах урăххисене пулмалла...
Республикăри Халăха ĕçпе тивĕçтерекен патшалăх служби пĕлтернĕ тăрăх, кăçалхи октябрĕн 1-мĕшĕ тĕлне çак тытăмăн центрĕсенче професси вĕренĕвĕн тĕрлĕ шайри заведенийĕнче пĕлÿ панă пин ытла çамрăка шута илнĕ. Аслă шкултан тухнисен - ĕçсĕр тесе йышăннисен 38,5 проценчĕ - бухгалтерсем, экономистсем, финансистсем, 5 проценчĕ - юристсем. Профессин вăтам пĕлĕвне илнисем шутĕнче те çавсем ытларах. Вырăссем «йăлтăртатаканни пурте ылтăн мар» тени кунта тÿрре килет. Преподавательсемпе инженерсем те ĕç тупаймаççĕ. Çак кăтарту пирĕн районта та уйрăлса тăмасть. Çÿлерех асăннисемсĕр пуçне ытларах медицина сестрисене, ветеринари врачĕсене, чăваш, вырăс чĕлхисемпе литературине вĕрентекенсене, секретарь-референтсене ĕç тупса пама йывăр. Çав хушăрах производствăра электриксем, газоэлектросварщиксем, котельнăй операторĕсем, çĕвĕçсем, кирпĕч хуракансем çитмеççĕ.
Килсе тухнă лару-тăруран мĕнле тухмалла-ха; Паллах, çĕнĕ, рынок условийĕ ыйтакан профессисене вĕрентме ямалла. Çакна ĕçпе тивĕçтерекен центр тĕллевлĕн пурнăçласа пырать те. Халĕ кунта 138 тĕрлĕ специальноçпа вĕрентме яма пултараççĕ. Акă декабрĕн 21-мĕшĕ тĕлне ĕçсĕр 63 çынна тĕрлĕ çĕре вĕренме янă. Ку планпа пăхнинчен 105 процент пулать. Асăннă çынсем ПЭВМ операторĕн, «С» категорилĕ водителĕн, газоэлектросварщикăн, кассир-сутуçăн тата ытти профессине алла илнĕ, илеççĕ. Çапла рынок ыйтман, анчах коммерцилле вĕренÿ заведенийĕсем «калăпланипе» килсе тухнă шайлашусăрлăха центрта ĕçлекенсен тÿрлетме тивет.
Информаци илнĕ çын - хĕç-пăшаллă
Информаци ĕмĕрĕнче пурăннă май, хăлхана кĕрекен пиншер-пиншер çĕнĕлĕхрен хăвна кирлине суйласа илме те йывăр. Çавăнпа та кунта вăй хуракансем граждансене вăл е ку килĕшекен ĕçе суйласа илес, ĕç вырăнне улăштарас, уйрăм ĕçе йĕркелесе ярас енĕпе мĕн-мĕн туянмаллине ăнлантарса парас тĕлĕшпе консультацисем, ваканси ярмăрккисем ирттереççĕ. Вĕсем пулăшнипех ĕнтĕ 28 çын республика тулашĕнче ĕç тупма пултарнă, 38-шĕ психологилле пулăшу илнĕ. Çул çитмен 14-17 çулхи çамрăксем те центр мĕнле пулăшу кÿнине пĕлмесен çуллахи вăхăтра ĕçсĕр çÿресех ирттерме пултарнă пулĕччĕç. Халĕ вара вĕсенчен 359-шне вăхăтлăх ĕçе вырнаçтарса укçа-тенкĕ ĕçлесе илме май туса панă. Çак тĕлĕшпе районти предприяти-организацисемпе 28 килĕшÿ çырнă. «Павлов В.Ф.», «Ямуков Г.Н.», «Туслăх» хресчен (фермер) хуçалăхĕсем, «Нива», «Землемер» тулли мар яваплă обществăсем, «Урмарская» КСО, «Вăрмарти çĕвĕ фабрики» АХО, «Чăвашхлебопродуктăн» районти тырă йышăнакан пункчĕ, «Урмарская» кайăк-кĕшĕк фабрики тата ыттисем те çак ĕçе активлă хутшăнчĕç. Палăртма кăмăллă - ĕçе вырнаçтарнă çамрăксенчен 208-шĕ - социаллă хÿтлĕхсĕр, 29-шĕ - ăнăçсăр çемьесенчен. 112-шĕн ашшĕ е амăшĕ ĕçсĕр юлнă пулнă, 10-шĕ çул çитмен ачасемпе ĕçлекен комиссире учетра тăнă. Пулăшăвăн тепĕр мелĕ - стажировка. Çак вăхăт тĕлне вĕренсе тухнă 5 çамрăк хăйсен специальноçĕпе çапла майпа опыт пухнă. Вĕренсе пĕтернĕ хыççăн вĕсем çак сăлтава пула ĕçе вырнаçма пултарайман.
«Эпир яланах лăшма хатĕр»
Ĕçсĕр юлнисене е ĕçĕр юлма пултаракансене пулăшмалли мерăсен шутĕнче - общество ĕçĕсене йĕркелени, ĕçе вăхăтлăх вырнаçтарни те. Çакă паллă ĕнтĕ, çынсене ĕç вырăнне упраса хăварма тата, ĕçе чарса лартнă е унăн вăхăтне чакарнă пулсан та, ĕç укçи илме пулăшать. Ĕçпе тивĕçтерекен центр ун пек чухне ĕç параканăн предприяти ĕçрен хăтарас хăрушлăх пур тата вăхăтлăх ĕçсенчи çыннисене шалу тÿлеме каякан тăкакĕсене саплаштарать. Çак майпа районти чылай промышленность предприятийĕсемпе организацисем, ял тăрăхĕсем, ял хуçалăх предприятийĕсем усă кураççĕ. Вĕсен шутĕнче «Пурăнмалли çурт-йĕрпе коммуналлă хуçалăхăн ертсе пыракан компанийĕ», «Аван-Полимер» тулли мар яваплă обществосем, «Вăрмарти çĕвĕ фабрики» АХО, «Урмарская» кайăк-кĕшĕк фабрики, «Восход» фирма, «Краснова С.М.» хресчен (фермер) хуçалăхĕ, Вăрмар райповĕ, «Родина» ЯХПК - колхоз, Кĕтеснер, Чулкас ял тăрăхĕн администрацийĕсем тата ыттисем те. Пĕтĕмпе ку вăхăт тĕлне обществă ĕçĕсене 141 çынна явăçтарнă. «Чи кирли - лару-тăрăва кура çаврăнăçулăха ÿстермелле çеç. Мал ĕмĕтлĕ ертÿçĕсем çапла пурăнаççĕ те. Йывăрлăх чăннипех килсе тухсан пирĕн служба кирек хăçан та çынсене пулăшма хатĕр», - тенĕччĕ «Хыпар» хаçата ĕçпе тивĕçтерекен центр директорĕ В.Нестеров. Ку çапла пулнине куратпăр.
Пуçаруллисене çул уçă
Çулталăк хушши ĕнтĕ Чăваш Енре халăха ĕçпе тивĕçтерме хушма пулăшу кÿмелли тĕллевлĕ программа ĕçлет. ЧР Президенчĕ Н.Федоров тата Федерацин ĕçлев тата ĕçпе тивĕçтерес енĕпе ĕçлекен службин пуçлăхĕ Ю.Герций Чăваш Енри Ĕçлев рынокĕнчи йывăрлăхсене сирме пулăшакан хушма мероприятисене пурнăçласси çинчен килĕшĕве алă пусса республикăна çак тĕллевпе икĕ траншпа 500 млн тенкĕ куçарнăччĕ. Çакă ĕçлев рынокĕнчи чылай çивĕч ыйтусене татса пама пулăшрĕ.
Малтанласа пирĕн районта асăннă программăпа 507 ĕç вырăнĕ тумалла пулнă пулсассăн, ЧР Министрсен кабинечĕ, Чăваш Енри Халăха ĕçпе тивĕçтерекен патшалăх службин ертÿçи Л.Мишин, район пуçлăхĕ В.Кириллов вăхăтра кирлĕ йышăнусем тунипе çак цифрăна 547 таран ÿстерме май пулчĕ. 66 килĕшÿ çырса 864 çынна ĕçпе тивĕçтернĕ. Пĕчĕк предпринимательлĕхе тата хăйсене хăйсемех ĕçпе тивĕçтерекенсене пулăшассине те манăçтарман программăра. Малтанах çак ĕçе пурнăçлама 8 млн та 311 пин те 453 тенкĕ куçарнă, 3 çын валли хăйсене ĕç йĕркелеме 108 пин те 795 тенкĕ уйăрнă пулнă, кайран каллех çÿлерех асăннă структурăсем çине тăнипе çак сумма 2 млн та 646 пин тенке çитнĕ, 45 çынна пĕчĕк предпринимательлĕх ĕçне йĕркелесе яма май панă. Ятарлă комисси пур тăратнă бизнес-плана та пăхса тухса ырланă, налук инспекцийĕнче предприниматель лицензине илме сĕннĕ. 4 çын хăйсен ĕçне автомашинăсене пăхса тăрассипе тата юсассипе çыхăнтарнă иккĕшĕ вĕлле хурчĕсем ĕрчетес, иккĕн - çĕр улми, виççĕн - пахча çимĕç çитĕнтерес теççĕ, кĕпе-тумтир çĕлекенсем - пиллĕкĕн, сысна ĕрчетекен - пĕрре, кайăк-кĕшĕк, кролик, мăйракаллă шултра выльăх ĕрчетекенсем пилĕкшерĕн, кăçатă йăвалакан, тимĕрçĕ лаççи тытакан - пĕрер çын, йывăçран эрешлĕ хатĕр - хĕтĕр кăларакансем иккĕн, бетон тăвакан - пĕрре, таксист - пĕрре, тĕрлĕ енлĕ пулăшу кÿрекенсем - çиччĕн. Çитес çул хăйĕн ĕçне уçас текенсем те пăшăрханса ÿкме кирлĕ мар, çак тĕллевпе 2010 çулта та укçа-тенкĕ уйăрĕç.
Çакна та палăртмалла, кĕске вăхăт хушшинчех ЧР Министрсен Кабинечĕ, Халăха ĕçпе тивĕçтерекен патшалăх служби, район пуçлăхĕ тăрăшнипе 11 улшăну кĕртни ĕçпе тивĕçтерме хушма 3 млн та 192 пин те 941 тенкĕ уйăрма, пур заявленисене те пăхса тухса çирĕплетме май панă.
Хыçсăмах вырăнне.
Хальхи вăхăтра Чăваш Енĕн Халăха ĕçпе тивĕçтерекен патшалăх службин экономикăн кăткăс условийĕсенче ĕç рынокĕнчи лару-тăрăва оперативлă майпа йĕркелесе тăма кирлĕ нормăпа право никĕсĕ, йĕркелÿ, ĕç тата финанс ресурсĕсем çителĕклех. Çакна хамăр районти Халăха ĕçпе тивĕçтерекен центр патшалăх учрежденийĕн ĕçĕнчен те куратпăр. Йывăрлăха лекнисене кунта яланах пулăшма хатĕр.